Consumer là gì? Phân tích các yếu tố ảnh hưởng hành vi tiêu dùng

Trong ngành bán lẻ sản phẩm tiêu dùng, người tiêu dùng (consumer) và khách hàng (customer) là 2 nhóm khách hàng quyết định sự thành bại của một doanh nghiệp. Việc nắm rõ sự khác biệt giữa hai nhóm này có thể giúp các chuyên gia đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và hiểu cách tiếp cận đúng đối tượng khách hàng. Trong bài viết này, 1Office sẽ chia sẻ chi tiết về consumer là gì, sự khác biệt so với customer và phân tích hành vi, các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp quyết định mua hàng của 2 nhóm đối tượng này.

Consumer là gì? Ví dụ thực tế về người tiêu dùng

Consumer (Người tiêu dùng) là những cá nhân hoặc tổ chức trực tiếp sử dụng và tiêu thụ hàng hóa, sản phẩm trên thị trường mà không tham gia vào quá trình mua bán. 

Họ có thể không phải là người quyết định mua hàng nhưng vẫn là đối tượng sử dụng cuối cùng của sản phẩm hoặc dịch vụ.

Một vài ví dụ trực quan về người tiêu dùng để bạn dễ hình dung hơn: 

• Một đứa trẻ sử dụng đồ chơi mà cha mẹ mua cho. → Cha mẹ là khách hàng (customer), đứa trẻ là người tiêu dùng (consumer).
• Nhân viên trong công ty sử dụng máy tính làm việc do công ty mua. → Công ty là khách hàng (customer), nhân viên là người tiêu dùng (consumer).
• Một người tự mua điện thoại và sử dụng. → Người đó vừa là khách hàng (customer) vừa là người tiêu dùng (consumer).
• Một gia đình đi du lịch bằng vé máy bay. → Gia đình là những người tiêu dùng vì họ trực tiếp sử dụng dịch vụ bay.
• Một bệnh nhân dùng thuốc được bác sĩ kê đơn. → Bệnh nhân là người tiêu dùng, còn bệnh viện hoặc cá nhân mua thuốc có thể là khách hàng

Vai trò và sức ảnh hưởng của consumer trong thị trường

Consumer đóng vai trò gì trong thị trường?

Consumer không chỉ đơn thuần là người tiêu dùng mà còn là những người ảnh hưởng lớn đến quy trình sản xuất. Nhu cầu và mong muốn của consumer quyết định những gì được sản xuất ra, và cách mà các doanh nghiệp thiết kế sản phẩm của mình. 

Consumer cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Sự lựa chọn đa dạng của consumer giúp các công ty cải tiến sản phẩm và dịch vụ của họ để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng.

Sức ảnh hưởng của consumer tác động tới thị trường như thế nào?

Ảnh hưởng đến giá cả

Consumer quyết định mức giá doanh nghiệp có thể đặt ra. Nếu họ đánh giá sản phẩm có giá trị cao, doanh nghiệp có thể định giá cao hơn để tối đa hóa lợi nhuận. 

Ngược lại, nếu sản phẩm không đáp ứng nhu cầu, consumer sẽ tìm kiếm lựa chọn khác, buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược giá.

Ảnh hưởng đến chiến lược tiếp thị

Consumer là trung tâm của mọi chiến lược marketing. Doanh nghiệp cần hiểu rõ nhu cầu, hành vi của họ để xây dựng thông điệp quảng cáo hiệu quả. 

Một chiến dịch tiếp thị thành công phải tạo được kết nối cảm xúc với consumer để thúc đẩy quyết định mua hàng.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Consumer yêu cầu những sản phẩm và trải nghiệm mới mẻ, buộc doanh nghiệp phải liên tục đổi mới để duy trì lợi thế cạnh tranh. 

Công nghệ trong bán lẻ ngày càng phát triển để đáp ứng mong muốn về sự tiện lợi và trải nghiệm mua sắm tốt hơn.

Các loại hình Consumer phổ biến

Người tiêu dùng chọn lọc (Discrete Consumer)

Người tiêu dùng chọn lọc là cá nhân có thói quen mua sắm cẩn thận và kỹ lưỡng đối với một số sản phẩm cụ thể. Họ thường nghiên cứu kỹ lưỡng về sản phẩm, xem xét nhiều cách mua khác nhau và tránh các biện pháp cắt giảm chi phí. 

Những người tiêu dùng này có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho sản phẩm họ thực sự muốn, từ đó tạo ra mô hình mua sắm ổn định. Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp nhận diện những khách hàng tiềm năng có giá trị cao.

Người tiêu dùng hướng ngoại (Extrovert Consumer)

Người tiêu dùng hướng ngoại là những người thể hiện sự trung thành công khai với một thương hiệu hoặc sản phẩm cụ thể. Họ thường mua hàng cho bản thân nhưng cũng có thể mua cùng một loại sản phẩm cho bạn bè và gia đình, thể hiện sự trung thành hoặc ủng hộ thương hiệu. 

Điều quan trọng đối với họ là người khác nhận ra sở thích thương hiệu của họ. Điều này đặc biệt phổ biến với các mặt hàng cao cấp như thời trang thiết kế hoặc công nghệ cao.

Người tiêu dùng thương mại (Commercial Consumer)

Người tiêu dùng thương mại là những cá nhân hoặc doanh nghiệp mua sản phẩm với số lượng lớn. Họ thường sở hữu doanh nghiệp và có nhu cầu nhập kho lớn hoặc muốn tiết kiệm chi phí bằng cách mua số lượng lớn cùng lúc. 

Nhóm này tương tự như khách hàng thương mại, tuy nhiên, không phải lúc nào họ cũng mua hàng để bán lại với giá cao hơn hoặc sử dụng trong một sản phẩm khác.

Người tiêu dùng hàng hóa cấp thấp (Inferior Goods Consumer)

Người tiêu dùng hàng hóa cấp thấp ưu tiên tìm kiếm sản phẩm có giá rẻ do thu nhập hoặc tình hình tài chính hiện tại của họ. Họ thường đợi đến khi giá giảm mới mua và chủ yếu chỉ chi tiêu cho những nhu cầu thiết yếu. 

Những người tiêu dùng này ít có khả năng mua sắm các sản phẩm xa xỉ và thường chỉ mua những gì thực sự cần, thay vì những gì họ mong muốn.

Các yếu tố ảnh hưởng hành vi tiêu dùng của consumer

Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng của consumer, từ những yếu tố bên ngoài cho đến những yếu tố nội tại.

Yếu tố văn hóa

Văn hóa ảnh hưởng sâu sắc đến cách mà consumer suy nghĩ và cảm nhận về sản phẩm và dịch vụ. Những giá trị văn hóa, tôn giáo và truyền thống có thể ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của consumer.

Ví dụ, trong những nền văn hóa coi trọng sự trang trọng và ý nghĩa của quà tặng, consumer có thể sẵn sàng chi nhiều tiền hơn cho các sản phẩm quà tặng cao cấp trong các dịp lễ quan trọng.

Yếu tố tâm lý

Tâm lý của consumer cũng đóng vai trò quan trọng trong hành vi tiêu dùng. Những yếu tố như động cơ, niềm tin và thái độ sẽ ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của họ.

Consumer có thể có những động cơ khác nhau cho mỗi sản phẩm, từ việc tìm kiếm sự thư giãn đến nhu cầu khẳng định bản thân. Hiểu rõ tâm lý tiêu dùng giúp doanh nghiệp tạo ra những chiến lược tiếp thị phù hợp.

Yếu tố xã hội

Các yếu tố xã hội như gia đình, bạn bè và đồng nghiệp cũng có thể tác động đến hành vi tiêu dùng. Consumer thường tìm kiếm sự xác nhận từ những người xung quanh trước khi đưa ra quyết định mua hàng.

Việc xây dựng mối quan hệ tốt và tạo ra những trải nghiệm tích cực cho consumer sẽ giúp doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ từ cộng đồng, từ đó kích thích hành vi tiêu dùng.

Điểm khác biệt mấu chốt giữa consumer và customer

	Customer (Khách hàng)	Consumer (Người tiêu dùng)
Định nghĩa	Người mua sản phẩm hoặc dịch vụ từ doanh nghiệp.	Người trực tiếp sử dụng hoặc tiêu thụ sản phẩm/dịch vụ.
Mục đích mua hàng	Có thể mua để sử dụng, tặng hoặc bán lại.	Luôn mua để sử dụng cho mục đích cá nhân.
Quy trình ra quyết định	Dựa trên giá cả, chất lượng, thương hiệu, mục đích kinh doanh.	Quan tâm đến trải nghiệm, lợi ích khi sử dụng.
Vai trò trong chuỗi cung ứng	Có thể là trung gian giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng.	Luôn là người cuối cùng trong chuỗi cung ứng.
Mối quan hệ với doanh nghiệp	Tập trung vào chiến lược bán hàng, chăm sóc khách hàng, xây dựng thương hiệu.	Hướng đến trải nghiệm sản phẩm, cải thiện chất lượng, gia tăng giá trị sử dụng.
Đối tượng	Cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức có thể là khách hàng.	Chỉ có cá nhân mới có thể là người tiêu dùng.
Mua hàng để sử dụng	Không bắt buộc (có thể mua để bán lại).	Luôn mua để sử dụng trực tiếp.
Tính trung thành	Có thể trung thành với thương hiệu hoặc thay đổi theo nhu cầu.	Trung thành với trải nghiệm sản phẩm/dịch vụ hơn là thương hiệu.

Phân biệt consumer và customer trong các ví dụ thực tế:

• Một người trả tiền cho thợ làm tóc để cắt và tạo kiểu tóc cho mình.
• Một công ty mua máy in để sử dụng trong nội bộ. Trong trường hợp này, khách hàng (customer) là công ty đã mua máy in, còn người tiêu dùng (consumer) là các nhân viên sử dụng máy in. Công ty không có ý định bán lại máy in này.
• Một phụ huynh mua giày mới cho con mình. Phụ huynh là khách hàng (customer), còn đứa trẻ là người tiêu dùng (consumer).
• Một cá nhân tự mua TV mới để sử dụng. Trong trường hợp này, người đó vừa là khách hàng (customer) vừa là người tiêu dùng (consumer).
• Một gia đình mua vé máy bay để đi du lịch. Toàn bộ thành viên trong gia đình đều là người tiêu dùng (consumers).

Sự phát triển của hành vi tiêu dùng trong thị trường hiện đại

Khi khám phá thế giới thị trường đang thay đổi, lựa chọn mua sắm của bạn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Sự phát triển của hành vi tiêu dùng được định hình bởi thương mại điện tử, mạng xã hội và các thiết bị di động.

Các yếu tố chính thúc đẩy sự thay đổi này bao gồm:

• Khả năng tiếp cận thông tin giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định mua sắm thông minh hơn.
• Nhu cầu trải nghiệm cá nhân hóa và các chiến lược marketing phù hợp với sở thích cá nhân.
• Sự mở rộng của kênh kỹ thuật số giúp người tiêu dùng tìm kiếm sản phẩm, đọc đánh giá và nhận đề xuất tốt hơn.

Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong xu hướng mua sắm.

• Mua sắm trực tuyến và mạng xã hội giúp người tiêu dùng kết nối nhiều hơn bao giờ hết.
• Doanh nghiệp phải liên tục thay đổi để theo kịp những thay đổi này.

——————————

Hiểu rõ consumer là gì và hành vi tiêu dùng của họ không chỉ giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả mà còn tạo ra những sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu và mong muốn của thị trường. Các yếu tố như tâm lý, xã hội, cá nhân và văn hóa đều góp phần định hình hành vi tiêu dùng, từ đó tạo ra những cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp.

Bằng cách phân tích hành vi và yếu tố quyết định mua hàng của consumer, doanh nghiệp có thể nâng cao khả năng cạnh tranh và đạt được sự phát triển bền vững trong thị trường ngày càng khắc nghiệt.