Chi phí tài chính là gì? Vai trò và kinh nghiệm phân tích

Chi phí tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tài chính của một doanh nghiệp. Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, hãy cùng 1Office tìm hiểu xem chi phí tài chính là gì, các hình thức và cách hạch toán chi phí tài chính, cũng như kinh nghiệm khi áp dụng phân tích trong thực tế.

1. Chi phí tài chính là gì? Vai trò của chi phí tài chính

Chi phí tài chính là tổng hợp các khoản phải trả cho việc sử dụng vốn trong một khoảng thời gian nhất định. Các khoản chi phí tài chính bao gồm lãi suất, phí khởi tạo, phí trễ hạn, tiền phạt trả trước và các khoản phụ thuộc vào việc tăng giảm vốn. Chi phí tài chính có vai trò quyết định đến mức độ hiệu quả của hoạt động kinh doanh và ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp.

Chi phí tài chính có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Việc quản lý và phân tích chi phí tài chính giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định về sử dụng vốn hiệu quả, tối ưu hóa chi phí và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Nắm vững chi phí tài chính là yếu tố quan trọng để xác định giá thành sản phẩm, đưa ra chiến lược kinh doanh, quản lý rủi ro và đảm bảo sự ổn định tài chính của doanh nghiệp.

2. Chi phí tài chính gồm những gì?

Trong một doanh nghiệp, chi phí tài chính được chia thành chi phí bên nợ và bên có:

Chi phí tài chính bên nợ

Chi phí tài chính bên nợ là các khoản chi phí phát sinh từ việc vay tiền hoặc sử dụng nguồn vốn ngoại. Đây là những khoản chi phí liên quan đến việc trả lãi suất, phí khởi tạo và các chi phí liên quan đến mức độ rủi ro trong hoạt động vay vốn. 

Các khoản chi phí tài chính bên nợ gồm:

• Chi phí lãi mua hàng trả chậm, lãi tiền vay, và tiền lãi thuê tài sản thuê tài chính.
• Các khoản lỗ từ việc bán ngoại tệ.
• Chiết khấu thanh toán cho người mua.
• Chi phí xuất phát từ việc thanh lý hoặc nhượng bán các khoản đầu tư.
• Chi phí phát sinh từ lỗ tỷ giá hối đoái trong kỳ.
• Khoản lỗ tỷ giá hối đoái do các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm được đánh giá lại.
• Chi phí phát sinh từ việc trích lập dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh và dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác.
• Các khoản chi phí khác xuất phát từ hoạt động đầu tư tài chính.

Chi phí tài chính bên có

Chi phí tài chính bên có là các khoản chi phí phát sinh từ việc cho vay tiền hoặc đầu tư nguồn vốn ngoại. Đây là những khoản chi phí liên quan đến thu nhập từ lãi suất, phí khởi tạo và các chi phí khác như phí trễ hạn và tiền phạt trả trước. 

Các mục chi phí tài chính bên có bao gồm:

• Hoàn nhập dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh và dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác.
• Các khoản chi phí tài chính được ghi giảm.
• Cuối kỳ kế toán, chúng tôi kết chuyển toàn bộ chi phí tài chính phát sinh trong kỳ để xác định kết quả hoạt động kinh doanh.

Các khoản chi không được tính vào chi phí tài chính

Những khoản chi phí này thường được xem như chi phí hoạt động cốt yếu của doanh nghiệp và được hạch toán riêng biệt. Một số khoản chi phí không được tính vào chi phí tài chính gồm:

• Chi phí bán hàng.
• Chi phí cho hoạt động quản lý doanh nghiệp.
• Chi phí sản xuất và kinh doanh.
• Các loại chi phí cho việc xây dựng cơ bản tại doanh nghiệp.
• Chi phí kinh doanh trong lĩnh vực bất động sản.
• Chi phí trang trải bằng nguồn kinh phí khác.

3. Các hình thức chi phí tài chính thường gặp

Để hiểu rõ hơn về các hình thức của chi phí tài chính, ta cần tìm hiểu về lãi suất, phí khởi tạo, phí trễ hạn và tiền phạt trả trước.

Lãi suất

Lãi suất là khoản phí mà người vay phải trả cho người cho vay khi sử dụng vốn. Lãi suất được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm từ số tiền vay và thời gian vay. Đây là một trong những hình thức chi phí tài chính phổ biến nhất trong hoạt động kinh doanh.

Phí khởi tạo

Phí khởi tạo là khoản phí mà người vay hoặc người cho vay phải trả khi thực hiện giao dịch tài chính. Phí này thường áp dụng cho việc mở tài khoản vay, mở thẻ tín dụng hoặc thực hiện các hợp đồng tài chính. Phí khởi tạo giúp bù đắp cho các chi phí liên quan đến xét duyệt và chuẩn bị tài liệu cho giao dịch.

Phí trễ hạn

Phí trễ hạn là khoản phí mà người vay phải trả khi không thanh toán nợ đúng hạn. Khi người vay không đáp ứng được nghĩa vụ thanh toán theo thỏa thuận ban đầu, phí trễ hạn sẽ được tính vào chi phí tài chính. Mức phí trễ hạn thường được quy định trong hợp đồng hoặc theo quy định của ngân hàng hay tổ chức cho vay.

Tiền phạt trả trước

Tiền phạt trả trước là khoản phí mà người vay phải trả khi thanh toán nợ trước thời hạn đã thỏa thuận. Đây là một hình thức phạt nhằm bù đắp cho mất mát lãi suất mà người cho vay phải chịu do việc người vay thanh toán trước hạn.

4. Hướng dẫn chi tiết cách hạch toán chi phí tài chính

Tài khoản hạch toán

Trong hệ thống tài khoản kế toán, các khoản chi phí tài chính được hạch toán vào nhóm tài khoản chi phí tài chính 635 (Chi phí và lãi và lỗ khác). Nhóm tài khoản 635 này có kết cấu như sau:

Bên Nợ	Bên Có
Chi phí lãi tiền vay, lãi mua hàng trả chậm và lãi thuê tài sản thuê tài chính.	Hoàn nhập dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh, dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác
Lỗ từ việc bán ngoại tệ.	Hoàn nhập dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh và dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác.
Lỗ từ Chiết khấu thanh toán cho người mua.	Cuối kỳ, thực hiện kết chuyển toàn bộ chi phí tài chính phát sinh trong kỳ vào tài khoản 911 để xác định kết quả hoạt động kinh doanh.
Các khoản lỗ phát sinh từ việc thanh lý hoặc nhượng bán các khoản đầu tư.
Lỗ từ việc tỷ giá hối đoái thay đổi trong kỳ hoặc do đánh giá lại các khoản mục có gốc ngoại tệ vào cuối năm tài chính
Số trích lập dự phòng giảm giá chứng khoán kinh doanh và dự phòng tổn thất đầu tư vào đơn vị khác.
Các khoản chi phí liên quan đến hoạt động đầu tư tài chính khác.

Hạch toán các loại chi phí tài chính thường gặp

Lỗ các khoản đầu tư tài chính

Khi bán chứng khoán kinh doanh hoặc các khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết mà phát sinh lỗ, kế toán hạch toán như sau:

• Nợ TK 111, 112,…: Phản ánh giá trị thực tế của tài sản nhận được.
• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ): Phản ánh khoản lỗ phát sinh từ việc bán chứng khoán kinh doanh hoặc các khoản đầu tư.
• Có các TK 121, 221, 222, 228 (giá trị ghi sổ): Phản ánh giá trị ghi sổ của các khoản chứng khoán kinh doanh hoặc các khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết được bán.

Khoản chiết khấu thanh toán 

Khi có khoản chiết khấu thanh toán từ bên mua do thanh toán trước hạn, ghi: 

• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
• Có các TK 131, 111, 112,…

Cách hạch toán chi phí lãi vay, lãi trái phiếu

Khi phải hạch toán chi phí lãi tiền vay hoặc lãi trái phiếu theo định kỳ, ghi:

• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
• Có các TK 111, 112,…

Khi đơn vị trả trước lãi tiền vay hoặc lãi trái phiếu cho bên cho vay, ghi:

• Nợ TK 242 – Chi phí trả trước (nếu doanh nghiệp trả trước lãi tiền vay)
• Có các TK 111, 112,…

Khi phân bổ lãi tiền vay hoặc lãi trái phiếu theo số phải trả định kỳ vào chi phí tài chính, ghi:

• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
• Có TK 242 – Chi phí trả trước.

Trường hợp vay trả lãi sau:

Khi tính lãi tiền vay hoặc lãi trái phiếu trong kỳ, ghi:

• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
• Có TK 341, 335 – Vay và nợ thuê tài chính (3411) (nếu tiền lãi vay nhập vào tiền gốc) và chi phí phải trả

Khi hết hạn vay và đơn vị trả gốc vay và lãi tiền vay, ghi: Nợ TK 341, 34311, 335, 635

5. Kinh nghiệm phân tích kết quả chi phí tài chính

Chi phí tài chính là một phần thể hiện hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Dựa vào sự tăng hoặc giảm của chi phí tài chính, có thể phản ánh tình hình kinh doanh của công ty, đồng thời cần thực hiện kiểm tra kế toán một cách cẩn thận để tránh lãng phí tiền bạc, gian lận, và tham nhũng. Để phân tích chi phí tài chính hiệu quả, ta cần áp dụng các kỹ thuật và kinh nghiệm phân tích các trường hợp tăng, giảm của chi phí tài chính

a. Trường hợp chi phí tài chính tăng nói lên điều gì?

Trường hợp chi phí tài chính của doanh nghiệp tăng cũng phản ánh 2 khía cạnh:

• Chi phí tài chính tăng lên có thể là do doanh nghiệp đang đẩy mạnh hoạt động kinh doanh, nhưng cũng có thể là do doanh nghiệp đang kinh doanh lỗ nặng.
• Khi nợ tăng lên, gánh nặng tài chính của doanh nghiệp cũng tăng lên. Doanh nghiệp cần phải chi trả lãi vay và các khoản nợ khác, điều này có thể dẫn đến việc doanh nghiệp khó khăn trong việc chi trả các khoản chi phí khác, từ đó làm tăng rủi ro kinh doanh.

Khi chi phí tài chính của doanh nghiệp tăng, có thể xem xét các nguyên nhân sau:

• Do tăng lãi suất: Nếu lãi suất tăng, doanh nghiệp sẽ phải chịu chi phí cao hơn khi vay vốn. Việc tăng lãi suất có thể ảnh hưởng đến khả năng vay vốn và lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Do phạm vi vay vốn tăng: Khi doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn lớn hơn, chi phí tài chính sẽ tăng do việc sản xuất và kinh doanh lớn hơn. Việc quản lý vốn hiệu quả và xác định nguồn tài chính phù hợp sẽ giúp giảm chi phí tài chính.
• Do Tăng số lượng hợp đồng tài chính: Nếu doanh nghiệp có nhiều hợp đồng tài chính, chi phí tài chính sẽ tăng do việc tiếp nhận và thực hiện các giao dịch tài chính. Việc kiểm soát và quản lý các giao dịch này sẽ giúp giảm thiểu chi phí tài chính.

b. Trường hợp chi phí tài chính giảm nói lên điều gì?

Khi chi phí tài chính của doanh nghiệp giảm, có thể xem xét các nguyên nhân sau:

• Giảm lãi suất: Nếu lãi suất giảm, doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được chi phí khi vay vốn. Điều này có thể giúp doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và tăng lợi nhuận.
• Giảm phạm vi vay vốn: Khi doanh nghiệp giảm nhu cầu vay vốn, chi phí tài chính sẽ giảm do việc sản xuất và kinh doanh giảm. Tuy nhiên, việc đảm bảo đủ vốn để hoạt động và mở rộng doanh nghiệp là cần thiết.
• Giảm số lượng hợp đồng tài chính: Nếu doanh nghiệp giảm số lượng hợp đồng tài chính, chi phí tài chính sẽ giảm do không cần tiếp nhận và thực hiện các giao dịch tài chính. Việc tối ưu hóa quy trình giao dịch và sử dụng các công nghệ tài chính mới có thể giúp giảm chi phí tài chính.

Tương tự, việc chi phí tài chính của doanh nghiệp giảm cũng phản ánh 2 điều:

• Doanh nghiệp của bạn đang gặp khó khăn trong kinh doanh, cụ thể là không thể chi trả cho các hoạt động đầu tư và kinh doanh.
• Đây cũng có thể là kết quả của việc doanh nghiệp kiểm soát hiệu quả các khoản chi tiêu, cắt giảm, tối ưu chi phí kinh doanh và có các hoạt động thúc đẩy tăng lợi nhuận.

Kết luận

Chi phí tài chính đóng vai trò không thể thiếu trong quản lý tài chính của một doanh nghiệp. Việc hiểu rõ về chi phí tài chính, các thành phần, hình thức và phương pháp phân tích giúp cho doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về tình hình tài chính và đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả. Hy vọng qua bài viết trên đây, bạn đã có đầy đủ thông tin, kiến thức liên quan về chi phí tài chính là gì, cách hạch toán chi phí tài chính cũng như các kinh nghiệm phân tích khi tăng hoặc giảm.