Đòn bẩy tài chính là gì? Công thức & Ứng dụng trong đầu tư

Đòn bẩy tài chính là một công cụ mạnh mẽ trong lĩnh vực đầu tư và kinh doanh, giúp các nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận của mình. Tuy nhiên, việc sử dụng đòn bẩy này nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến những rủi ro không lường trước. Trong bài viết này, 1Office sẽ cung cấp cho bạn những thông tin toàn diện về đòn bẩy tài chính, cách bạn có thể tận dụng nó để gia tăng cơ hội đồng thời giảm thiểu rủi ro trong đầu tư.

1. Đòn bẩy tài chính là gì?

Đòn bẩy tài chính là việc sử dụng nguồn vốn vay để đầu tư hoặc kinh doanh nhằm gia tăng lợi nhuận tiềm năng cho doanh nghiệp hoặc cá nhân. Nói theo cách khác, đây là kỹ thuật sử dụng vốn vay thay vì vốn chủ sở hữu để khuếch đại lợi nhuận tiềm năng từ các khoản đầu tư.Khi doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy tài chính, họ tận dụng các khoản vay từ ngân hàng hoặc các nhà đầu tư để tài trợ cho các hoạt động kinh doanh thay vì chỉ dựa vào vốn tự có.

Đòn bẩy tài chính được xem là “con dao hai lưỡi” bởi, nếu doanh nghiệp đạt được tỷ suất lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh cao hơn chi phí vay vốn (lãi suất), phần lợi nhuận thu được sẽ vượt xa mức vốn tự có ban đầu, giúp gia tăng giá trị cổ đông. Tuy nhiên, nếu tỷ suất lợi 

Ví dụ: Anh A muốn đầu tư vào thị trường chứng khoán, cụ thể là cổ phiếu có giá trị 2 tỷ đồng. Anh A quyết định sử dụng đòn bẩy tài chính có giá trị 1.2 tỷ đồng với ngân hàng. 

Sau 1 năm, anh A bán cổ phiếu đó với giá 2.5 tỷ đồng và trả tiền vay (gốc và lãi) ngân hàng là 1.32 tỷ đồng, trả cho chủ đầu tư 800 triệu đồng. Như vậy sau 1 năm, anh A thu được lợi nhuận là: 2.5 tỷ – 1.32 tỷ – 800 triệu = 380 triệu đồng.

2. Vai trò và lợi ích của đòn bẩy tài chính trong đầu tư

Vai trò của đòn bẩy tài chính trong đầu tư

Đòn bẩy tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhà đầu tư và doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực để đạt được mục tiêu tài chính.

Mở rộng quy mô đầu tư

Đòn bẩy tài chính cho phép nhà đầu tư tham gia vào các dự án lớn hoặc mua tài sản có giá trị cao mà không cần sử dụng toàn bộ vốn tự có. Điều này giúp mở rộng phạm vi đầu tư và tăng cơ hội sinh lời.

Gia tăng hiệu quả sử dụng vốn

Thay vì dùng toàn bộ vốn tự có, nhà đầu tư có thể kết hợp vốn vay để đa dạng hóa danh mục đầu tư, giảm rủi ro tập trung vào một lĩnh vực duy nhất.

Thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận

Khi lợi nhuận từ đầu tư cao hơn chi phí vay vốn, phần lợi nhuận vượt trội sẽ mang lại giá trị gia tăng lớn cho nhà đầu tư. Đây là cách nhiều doanh nghiệp và cá nhân tối ưu hóa tài sản của mình.

Lợi ích khi sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả

Tăng lợi nhuận tiềm năng

Nhờ đòn bẩy tài chính, nhà đầu tư có thể khuếch đại lợi nhuận thu được. Ví dụ, khi đầu tư vào bất động sản hoặc thị trường chứng khoán, nếu giá trị tài sản tăng, lợi nhuận sẽ được nhân lên nhờ phần vốn vay hỗ trợ.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Sử dụng đòn bẩy tài chính cho phép nhà đầu tư phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản hoặc dự án khác nhau, giảm rủi ro từ việc tập trung toàn bộ vốn vào một nguồn duy nhất.

Giảm thời gian tích lũy vốn

Thay vì chờ đợi tích lũy đủ vốn tự có, nhà đầu tư có thể sử dụng vốn vay để nắm bắt cơ hội ngay khi thị trường thuận lợi. Điều này đặc biệt hữu ích trong các ngành có biến động lớn, như bất động sản hoặc cổ phiếu.

Tận dụng chi phí vốn thấp

Trong một số trường hợp, chi phí vay vốn (lãi suất) thấp hơn tỷ lệ tăng trưởng kỳ vọng của tài sản hoặc dự án. Điều này giúp nhà đầu tư tối ưu hóa hiệu quả tài chính.

Mặt khác khoản vay và lãi vay trong đòn bẩy tài chính được tính vào chi phí tài chính của doanh nghiệp – khoản chi phí được khấu trừ vào thu nhập chịu thuế. Nhờ đó mà doanh nghiệp nộp ít thuế hơn nhưng vẫn gia tăng lợi nhuận trong việc đầu tư. Tuy nhiên, việc sử dụng đòn bẩy tài chính cũng cần được quản lý cẩn thận để tránh rủi ro tài chính và nợ nần đối với doanh nghiệp.

3. Các loại đòn bẩy tài chính phổ biến

Đòn bẩy tài chính từ vay nợ (Debt Financing)

Đây là loại đòn bẩy tài chính phổ biến nhất, được sử dụng khi doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư vay vốn từ ngân hàng, tổ chức tín dụng, hoặc phát hành trái phiếu để tài trợ cho các hoạt động kinh doanh hoặc đầu tư.

• Cơ chế hoạt động: Sử dụng vốn vay để đầu tư và tạo ra lợi nhuận cao hơn chi phí vay.
• Ưu điểm:
  • Không làm loãng quyền sở hữu của cổ đông.
  • Dễ dàng tiếp cận nếu doanh nghiệp có uy tín tốt.
• Nhược điểm:
  • Áp lực trả nợ gốc và lãi vay.
  • Rủi ro tài chính nếu dự án không sinh lời như kỳ vọng.

Đòn bẩy tài chính từ phát hành cổ phiếu ưu đãi (Preferred Equity Financing)

Doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ưu đãi để huy động vốn từ nhà đầu tư. Cổ phiếu ưu đãi thường đi kèm với một mức lợi tức cố định.

• Cơ chế hoạt động: Nhà đầu tư đóng vai trò như một “chủ nợ mềm” với quyền ưu tiên nhận lợi tức trước cổ đông thường.
• Ưu điểm:
  • Không cần trả lãi cố định như vay nợ.
  • Linh hoạt hơn trong quản lý dòng tiền.
• Nhược điểm:
  • Có thể ảnh hưởng đến lợi ích của cổ đông thường.
  • Chi phí vốn có thể cao hơn so với vay nợ.

Đòn bẩy tài chính từ công cụ phái sinh (Derivative Leverage)

Đòn bẩy được tạo ra thông qua các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai (futures), quyền chọn (options), hoặc hợp đồng hoán đổi (swaps).

• Cơ chế hoạt động: Nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một phần vốn (ký quỹ) để kiểm soát một lượng tài sản lớn.
• Ưu điểm:
  • Tăng khả năng khuếch đại lợi nhuận từ các biến động nhỏ của thị trường.
  • Yêu cầu vốn ban đầu thấp hơn so với đầu tư trực tiếp.
• Nhược điểm:
  • Rủi ro mất toàn bộ số vốn ký quỹ nếu thị trường biến động ngược chiều kỳ vọng.
  • Cần có kiến thức chuyên môn để sử dụng hiệu quả.

Đòn bẩy tài chính từ thuê tài chính (Leasing Financing)

Thuê tài chính là hình thức doanh nghiệp sử dụng tài sản mà không cần mua đứt, thay vào đó trả một khoản phí định kỳ cho bên cho thuê.

• Cơ chế hoạt động: Tận dụng tài sản thuê để gia tăng năng suất hoặc lợi nhuận mà không cần chi một khoản tiền lớn ban đầu.
• Ưu điểm:
  • Giảm áp lực vốn đầu tư ban đầu.
  • Linh hoạt thay đổi tài sản khi cần thiết.
• Nhược điểm:
  • Tổng chi phí thuê có thể cao hơn chi phí mua tài sản.
  • Không sở hữu tài sản khi kết thúc hợp đồng.

Đòn bẩy tài chính từ tín dụng thương mại (Trade Credit Leverage)

Đây là hình thức doanh nghiệp sử dụng các khoản tín dụng do nhà cung cấp cho phép, như việc thanh toán chậm hoặc mua trả góp hàng hóa, dịch vụ.

• Cơ chế hoạt động: Sử dụng hàng hóa hoặc dịch vụ trước và thanh toán sau.
• Ưu điểm:
  • Không cần vay vốn trực tiếp từ ngân hàng.
  • Tối ưu hóa dòng tiền.
• Nhược điểm:
  • Thời hạn tín dụng ngắn, cần quản lý dòng tiền tốt.
  • Lãi suất ngầm cao nếu không thanh toán đúng hạn.

4. Công thức tính đòn bẩy tài chính đúng chuẩn

Công thức tính

Để tính hệ số đòn bẩy tài chính, cá nhân/doanh nghiệp áp dụng 2 công thức sau:

Hệ số nợ vay trên tổng tài sản (D/A)	D/A = Nợ vay / Tổng tài sản
Hệ số nợ vay trên vốn chủ sở hữu (D/E)	D/E = Nợ vay / Vốn chủ sở hữu

Trong đó:

• Nợ vay: Bao gồm các khoản vay ngắn hạn và dài hạn của doanh nghiệp.
• Tổng tài sản: Bao gồm tất cả các tài sản của doanh nghiệp.
• Vốn chủ sở hữu: Bao gồm vốn điều lệ, lợi nhuận để lại và các quỹ khác.

Ví dụ thực tế: Anh A đầu tư cổ phiếu với tổng số nợ vay là 50 triệu, tổng tài sản là 300 triệu. Vì vậy hệ số nợ vay trên tổng tài sản của anh A sẽ bằng: D/A = 50/300 = 1:6. Hệ số này nói lên ý nghĩa: Nếu giá cổ phiếu tăng hoặc giảm 5%, nhà đầu tư sẽ lãi hoặc lỗ theo tỷ lệ 1:6, tức là 30%.

Công thức tính mức độ tác động của đòn bẩy tài chính (DFL)

Mức độ tác động của đòn bẩy tài chính (DFL) được tính như sau:

Mức độ tác động của đòn bẩy tài chính

DFL = EBIT / (EBIT – I)

Trong đó:

• EBIT là lợi nhuận trước thuế và lãi vay; được tính bằng công thức sau EBIT = Q x (p – v) x F với Q là số lượng sản phẩm, p là giá bán, v là chi phí biến đổi trên 1 đơn vị sản phẩm và F là chi phí cố định.
• I là lãi vay phải trả
• DFL là mức độ tác động của đòn bẩy tài chính.

Ví dụ thực tế: Chị B kinh doanh thời trang với tổng vốn là 100.000.000 VNĐ. Trong đó, chị có sẵn 50.000.000 VNĐ (tức vốn chủ sở hữu) và đi vay 50.000.000 VND với lãi suất 10%/năm. Dự kiến trong vòng 1 năm tới, cửa hàng chị B sẽ có:

1. Mức lợi nhuận trước thuế và lãi vay là: EBIT = Q x (p – v) x F = 20.000.000 VND
2. Lãi vay phải trả là: I = 50.000.000 x 10% = 5.000.000 VND

Từ đó, mức độ tác động của đòn bẩy tài chính là: DFL = 20.000.000 / (20.000.000 – 5.000.000) = 1,34%

Hệ số này nói lên ý nghĩa: Khi lợi nhuận tăng/giảm 1% thì tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu sẽ tăng/giảm 1,34%.

Công thức tính hệ số sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE)

Công thức tính tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) như sau:

Tỷ suất sinh lời trên vốn sở hữu (ROE) = Lợi nhuận sau thuế / Vốn chủ sở hữu bình quân

Trong đó:

• Lợi nhuận sau thuế là lợi nhuận của doanh nghiệp sau khi đã trừ đi các khoản thuế và chi phí.
• Vốn chủ sở hữu bình quân là trung bình cộng của vốn chủ sở hữu đầu kỳ và cuối kỳ.

>> Xem thêm: Tỷ suất lợi nhuận là gì? Công thức tính, Ý nghĩa và Vai trò

5. Rủi ro khi sử dụng đòn bẩy tài chính

Dù đòn bẩy tài chính mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng đi kèm với những rủi ro không thể tránh khỏi. Đặc biệt, trong môi trường kinh tế không ổn định, hậu quả của việc sử dụng đòn bẩy tài chính có thể rất nghiêm trọng. Dưới đây là một số rủi ro chính mà nhà đầu tư cần lưu ý.

Nợ và áp lực tài chính

Khi sử dụng đòn bẩy tài chính, việc vay tiền đồng nghĩa với việc nhà đầu tư phải chịu trách nhiệm hoàn trả khoản nợ này. Nếu khoản đầu tư không đem lại lợi nhuận như mong đợi hoặc thậm chí gây thua lỗ, nhà đầu tư sẽ phải đối mặt với áp lực tài chính lớn.

Áp lực này có thể dẫn đến tình trạng căng thẳng tinh thần, ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định của nhà đầu tư. Trong một số trường hợp, áp lực này có thể dẫn đến việc bán tháo tài sản, gây ra thiệt hại lớn hơn.

Khả năng thanh toán

Tình huống xấu nhất xảy ra nếu nhà đầu tư không có khả năng thanh toán nợ. Điều này có thể dẫn đến phá sản hoặc mất tài sản thế chấp. Khi thị trường xuống dốc, giá trị tài sản có thể giảm mạnh, làm cho việc thanh toán nợ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Việc này không chỉ ảnh hưởng đến khoản đầu tư ban đầu mà còn có thể gây ra những hệ luỵ lâu dài cho tình hình tài chính cá nhân hoặc doanh nghiệp. Do đó, cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi sử dụng đòn bẩy tài chính.

Rủi ro từ biến động thị trường

Thị trường đầu tư luôn biến đổi không ngừng và không thể dự đoán chính xác. Khi đầu tư với đòn bẩy tài chính, nhà đầu tư có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như suy thoái kinh tế, thay đổi chính sách, hoặc cuộc khủng hoảng tài chính.

Sự biến động này có thể làm giảm giá trị tài sản và giảm khả năng sinh lời. Trong trường hợp tồi tệ, nhà đầu tư có thể phải đối diện với việc phải bán tài sản với giá thấp hơn nhiều so với giá mua, dẫn đến thua lỗ lớn.

6. Cách ứng dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả trong đầu tư

Để sử dụng đòn bẩy tài chính một cách hiệu quả nhằm tăng lợi nhuận trong đầu tư, điều quan trọng đầu tiên là nhà đầu tư phải xác định rõ mục tiêu và kế hoạch của mình. 

Cần tính toán tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng so với chi phí vay vốn, vì đòn bẩy chỉ thực sự mang lại giá trị khi lợi nhuận đầu tư cao hơn lãi suất vay. Đồng thời, nhà đầu tư nên ưu tiên các dự án hoặc tài sản có tiềm năng tăng trưởng ổn định và phù hợp với mức độ rủi ro mà họ có thể chấp nhận. 

Việc đa dạng hóa danh mục đầu tư cũng rất cần thiết, nhằm giảm thiểu rủi ro từ việc phụ thuộc vào một nguồn lợi nhuận duy nhất.

 

Ngoài ra, quản trị rủi ro chặt chẽ là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công khi sử dụng đòn bẩy. Nhà đầu tư cần theo dõi sát sao dòng tiền và khả năng thanh toán các khoản vay, đồng thời thiết lập ngưỡng cắt lỗ rõ ràng để giảm thiểu tổn thất khi thị trường không thuận lợi. 

Chỉ nên áp dụng đòn bẩy tài chính vào lĩnh vực mà bản thân am hiểu để đánh giá chính xác cơ hội và rủi ro. Nếu cần, có thể kết hợp sử dụng các công cụ phái sinh, như hợp đồng quyền chọn hoặc tương lai, để bảo vệ vốn trước biến động thị trường.

Khi lãi suất vay có sự thay đổi hoặc tình hình thị trường không như kỳ vọng, nhà đầu tư cần nhanh chóng đưa ra quyết định phù hợp để bảo vệ lợi nhuận và tài sản.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đòn bẩy tài chính sẽ trở thành công cụ mạnh mẽ, hỗ trợ nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận bền vững mà vẫn đảm bảo an toàn tài chính.

Dưới đây là một số cách sử dụng hiệu quả trong đầu tư:

• Phân tích tình hình tài chính hiện tại, bao gồm thu nhập, chi phí, khả năng trả nợ để lựa chọn khoản vay phù hợp với khả năng tài chính và mục tiêu đầu tư.
• Sử dụng các phần mềm quản lý tài chính doanh nghiệp để đánh giá hiệu quả đầu tư và các công cụ quản lý rủi ro để giảm thiểu tổn thất.
• Doanh nghiệp nên sử dụng đòn bẩy tài chính một cách thận trọng và có kế hoạch dự phòng để đối phó với các rủi ro tiềm ẩn.
• Nên theo dõi sát sao biến động thị trường và giá trị tài sản để điều chỉnh tỷ lệ đòn bẩy phù hợp.

7. Tác động của đòn bẩy tài chính đến lợi nhuận

Đòn bẩy tài chính là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận tiềm năng, nhưng nó cũng đi kèm những rủi ro đáng kể. Tác động của đòn bẩy tài chính đến lợi nhuận có thể được phân tích qua hai khía cạnh chính: gia tăng lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu và rủi ro về tài chính.

Gia tăng lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE)

Đòn bẩy tài chính cho phép doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư sử dụng vốn vay để thực hiện các dự án mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn vốn tự có. Khi tỷ suất lợi nhuận từ dự án cao hơn chi phí vay vốn, phần lợi nhuận chênh lệch này sẽ làm tăng đáng kể lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE).

Ví dụ: Nếu một doanh nghiệp chỉ sử dụng vốn chủ sở hữu để đầu tư và đạt lợi nhuận 10%, ROE cũng chỉ ở mức 10%. Nhưng nếu doanh nghiệp sử dụng thêm vốn vay với lãi suất thấp hơn tỷ suất lợi nhuận, ROE có thể tăng lên 15% hoặc cao hơn. Điều này làm cho doanh nghiệp trở nên hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng dài hạn.

Tăng cường rủi ro tài chính

Mặc dù có khả năng khuếch đại lợi nhuận, đòn bẩy tài chính cũng làm tăng rủi ro. Nếu lợi nhuận từ dự án thấp hơn chi phí vay vốn, doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư không chỉ mất lợi nhuận mà còn phải chịu áp lực trả lãi vay, dẫn đến suy giảm vốn chủ sở hữu.

Ví dụ: Khi thị trường biến động tiêu cực, lợi nhuận thực tế chỉ đạt 5% trong khi chi phí vay là 8%, doanh nghiệp không chỉ bị lỗ mà còn phải cắt giảm các nguồn lực khác để duy trì hoạt động. Điều này có thể dẫn đến tình trạng phá sản nếu không kiểm soát được tỷ lệ đòn bẩy.

Tác động gián tiếp đến giá trị doanh nghiệp

Sử dụng đòn bẩy tài chính một cách khôn ngoan có thể cải thiện hình ảnh tài chính của doanh nghiệp, gia tăng niềm tin của nhà đầu tư và đối tác. Tuy nhiên, nếu sử dụng quá mức hoặc không đúng lúc, doanh nghiệp có thể bị đánh giá là rủi ro cao, khiến chi phí huy động vốn trong tương lai tăng lên.

———————————–

Tổng kết

Đòn bẩy tài chính là công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận bằng cách sử dụng vốn vay để mở rộng quy mô đầu tư và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn. Khi được áp dụng hiệu quả, đòn bẩy tài chính không chỉ thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận mà còn giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư và tận dụng cơ hội thị trường mà không cần chờ tích lũy vốn tự có. 

Tuy nhiên, đây cũng là “con dao hai lưỡi” khi tiềm ẩn nhiều rủi ro như áp lực trả nợ, khả năng thanh toán kém, hoặc thua lỗ do biến động thị trường. Để tận dụng tốt công cụ này, nhà đầu tư cần quản lý rủi ro chặt chẽ, chỉ đầu tư vào lĩnh vực mình am hiểu, và đảm bảo rằng tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng vượt trội so với chi phí vay vốn.