Ma trận BCG là gì? Phân tích & Cách áp dụng vào doanh nghiệp

Ma trận BCG là một mô hình kinh doanh hiệu quả được sử dụng để đánh giá vị thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển của các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh. Trong bài viết này, hãy cùng 1Office tìm hiểu về khái niệm mô hình BCG, ví dụ và cách ứng dụng mô hình này vào doanh nghiệp của mình nhé!

1. Ma trận BCG là gì?

Ma trận BCG (Boston Consulting Group) là một mô hình kinh doanh kinh điển được phát triển bởi Nhóm nghiên cứu Boston vào năm 1970.

Ma trận BCG là một công cụ được sử dụng để phân tích mô hình kinh doanh, đánh giá vị thế cạnh tranh và tiềm năng phát triển của danh mục sản phẩm hoặc đơn vị kinh doanh trong doanh nghiệp. Chính vì thế ma trận BCG còn được gọi là ma trận danh mục sản phẩm.

Mô hình này được xây dựng dựa trên hai yếu tố là thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường. Trên cơ sở hai yếu tố đó, BCG Matrix phân nhỏ danh mục kinh doanh của doanh nghiệp thành 4 nhóm bao gồm ngôi sao, dấu hỏi, bò sữa và con chó.

Trong doanh nghiệp, việc áp dụng ma trận BCG sẽ hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định về cách phân phối tài nguyên, dự án đầu tư và chiến lược phát triển sản phẩm/dịch vụ, dựa trên sự hiểu biết về vị trí của mỗi sản phẩm hoặc đơn vị trong ma trận này.

2. Thành phần của một ma trận BCG

Ma trận BCG được chia thành hai trục chính thể hiện thị phần tương đối (trục hoành) và tốc độ tăng trưởng (trục tung) của danh mục sản phẩm hoặc đơn vị kinh doanh. Cụ thể:

1. Trục hoành: Xác định thị phần tương đối của sản phẩm/dịch vụ so với sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh lớn nhất trong cùng ngành. Thị phần tương đối được tính bằng cách chia thị phần của sản phẩm/dịch vụ cần phân tích cho thị phần của sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh lớn nhất trong cùng ngành.
2. Trục tung: Xác định tốc độ tăng trưởng của thị trường mà sản phẩm/dịch vụ đang hoạt động. Tốc độ tăng trưởng của thị trường được tính bằng cách lấy phần trăm thay đổi của quy mô thị trường trong một khoảng thời gian nhất định.

Trên cơ sở hai trục này, ma trận BCG được chia thành 4 khu vực chính, mỗi khu vực tương ứng với một nhóm sản phẩm/dịch vụ với đặc điểm và tiềm năng phát triển khác nhau.

2.1. Ma trận BCG: Con chó

Đây là các sản phẩm nằm ở góc phần tư “Con chó”, nơi có thị phần tương đối thấp và tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp.

Sản phẩm hoặc dịch vụ ở “Ma trận BCG: Con chó” thường sẽ không có tiềm năng phát triển và mang lại lợi nhuận thấp cho doanh nghiệp. Vì thế doanh nghiệp cần xem xét loại bỏ các danh mục này để tập trung nguồn lực cho sản phẩm/dịch vụ khác có tiềm năng phát triển cao hơn.

2.2. Ma trận BCG: Dấu hỏi

Danh mục ở góc phần tư “Dấu hỏi” là những sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối thấp nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường cao. Hiểu theo cách khác thì đây là những sản phẩm có tiềm năng tăng trưởng lớn nhưng cần đầu tư nhiều để có thể cạnh tranh hiệu quả.

Thông thường trong các doanh nghiệp, các khoản đầu tư vào “Dấu hỏi” sẽ được tài trợ bởi dòng tiền từ “Bò sữa”. Doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng tiềm năng của các sản phẩm/dịch vụ nằm trong phần này để đưa ra quyết định đầu tư hay cắt giảm.

2.3. Ma trận BCG: Ngôi sao

Ở ma trận BCG – Ngôi sao, các danh mục sản phẩm sẽ chiếm thị phần tương đối cao và tốc độ tăng trưởng của thị trường lớn. Đây là những sản phẩm/dịch vụ dẫn đầu thị trường, có tiềm năng tăng trưởng mạnh và mang lại lợi nhuận lớn cho doanh nghiệp. Vì thế các nhà kinh doanh cần có chiến lược đầu tư để phát triển và mở rộng thị phần của các danh mục hoặc đơn vị này.

Để tạo ra dòng tiền lớn cho doanh nghiệp, “Ngôi sao” cũng tiêu tốn một lượng tiền đáng kể, chiếm phần lớn trong chi phí sản xuất. Khi thị trường trưởng thành đủ mạnh và danh mục sản phẩm ở “Ngôi sao”  vẫn thành công, chúng sẽ chuyển thành những con “Bò sữa”.

2.4. Ma trận BCG: Bò sữa

Các sản phẩm/dịch vụ ở góc phần tư “Bò sữa” sẽ có thị phần tương đối cao nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp. Đây là những sản phẩm/dịch vụ mang lại lợi nhuận ổn định cho doanh nghiệp nhưng cần ít đầu tư.

Tuy không cần đẩy mạnh đầu tư nhưng lợi nhuận, dòng tiền tạo ra từ “Bò sữa” vô cùng lớn, vì thế chúng thường được sử dụng để tài trợ cho “Ngôi sao” và “Dấu hỏi”. Doanh nghiệp cần duy trì và tối ưu hóa hoạt động của các sản phẩm/dịch vụ này để thu về lợi nhuận tối đa.

3. Ví dụ về ma trận BCG trong doanh nghiệp

Dưới đây là một ví dụ về ma trận BCG của thương hiệu Apple:

Tên sản phẩm	Thị phần tương đối	Tốc độ tăng trưởng của thị trường	Mô hình BCG
iPhone	0,9	5%	Ngôi sao
iPad	0,8	3%	Dấu hỏi
Mac	0,6	2%	Bò sữa
iPod	0,4	1%	Chó

Bảng ví dụ về ma trận BCG của Apple

Trong ví dụ này, iPhone là sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối cao nhất và tốc độ tăng trưởng của thị trường cao nhất do đó iPhone được xếp vào nhóm ngôi sao. iPad có thị phần tương đối cao nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp hơn iPhone nên iPad được xếp vào nhóm dấu hỏi. Dòng sản phẩm Mac có thị phần tương đối thấp nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường ổn định, vì vậy Mac được xếp vào nhóm bò sữa. Còn iPod có thị phần tương đối thấp và tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp nên iPod được xếp vào nhóm chó.

Dựa trên ma trận BCG, doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định chiến lược sau:

• Đối với iPhone và iPad, doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư để phát triển và mở rộng thị phần.
• Đối với Mac, doanh nghiệp cần duy trì và tối ưu hóa hoạt động để mang lại lợi nhuận ổn định.
• Đối với iPod, doanh nghiệp cần xem xét loại bỏ để tập trung nguồn lực cho các sản phẩm/dịch vụ có tiềm năng phát triển cao hơn.

4. Ưu nhược điểm của việc sử dụng ma trận BCG

Ma trận BCG là một mô hình kinh doanh hiệu quả được sử dụng rộng rãi bởi các doanh nghiệp trên thế giới. Mô hình này có một số ưu điểm sau:

• Dễ hiểu và sử dụng: Ma trận BCG sử dụng hai yếu tố chính là thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường để đánh giá vị thế cạnh tranh của sản phẩm/dịch vụ. Do đó, ma trận BCG dễ hiểu và sử dụng cho cả các doanh nghiệp lớn và nhỏ.
• Có thể được áp dụng cho nhiều ngành nghề: Ma trận BCG có thể được áp dụng cho nhiều ngành nghề khác nhau, từ các ngành sản xuất đến các ngành dịch vụ.
• Có thể được sử dụng để hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra các quyết định chiến lược hiệu quả: Ma trận BCG có thể giúp doanh nghiệp phân tích và đánh giá vị thế cạnh tranh của các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh. Từ đó, doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp để tối đa hóa lợi nhuận.

Ngược lại, ma trận BCG cũng có một số hạn chế sau:

• Ma trận BCG chỉ dựa trên hai yếu tố là thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường để đánh giá vị thế cạnh tranh của sản phẩm/dịch vụ. Do đó, ma trận BCG có thể không phản ánh chính xác tiềm năng phát triển của sản phẩm/dịch vụ.
• Ma trận BCG không tính đến các yếu tố khác như chi phí, lợi nhuận, khả năng cạnh tranh,… Do đó, doanh nghiệp cần cân nhắc các yếu tố này khi đưa ra quyết định chiến lược dựa trên ma trận BCG.

5. Quy trình phân tích ma trận BCG đúng chuẩn

Bước 1: Lựa chọn đơn vị cần phân tích

Xác định đơn vị cụ thể mà bạn muốn phân tích bằng ma trận BCG, đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quy trình phân tích. Đơn vị cần phân tích có thể là một đơn vị kinh doanh (SBU), một thương hiệu, một sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó. Doanh nghiệp cần xem xét lựa chọn đúng đơn vị, bởi nó sẽ có tác động đến toàn bộ quá trình phân tích.

Bước 2: Xác định thị phần tương đối

Thị phần tương đối là tỷ lệ thị phần của một sản phẩm/dịch vụ so với sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh lớn nhất trong cùng ngành. Để xác định thị phần tương đối, doanh nghiệp cần biết thị phần của đơn vị mình đã chọn trong lĩnh vực hoạt động cụ thể.

Thị phần tương đối được tính bằng cách chia thị phần của sản phẩm/dịch vụ cần phân tích cho thị phần của sản phẩm/dịch vụ cạnh tranh lớn nhất trong cùng ngành. Ngoài ra trong một số trường hợp, thị phần sẽ được tính bằng giá trị doanh số bán hàng hoặc số lượng sản phẩm bán ra của đơn vị so với toàn thị trường.

Bước 3: Xác định tốc độ tăng trưởng của thị trường

Tốc độ tăng trưởng của thị trường được hiểu là tốc độ thay đổi của quy mô thị trường trong một khoảng thời gian nhất định. Để tính toán tốc độ tăng trưởng của thị trường, nhà quản trị cần thu thập thông tin về mức tăng trưởng tổng thể của thị trường trong lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp. Thông tin này có thể bao gồm tốc độ tăng trưởng doanh số bán hàng, số lượng sản phẩm mới trên thị trường hoặc các yếu tố liên quan khác.

Công thức tính tốc độ tăng trưởng của thị trường là lấy phần trăm thay đổi của quy mô thị trường trong một khoảng thời gian nhất định

Bước 4: Phân loại theo mô hình BCG

Sau khi xác định thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, doanh nghiệp sẽ tiến hành phân loại sản phẩm/dịch vụ theo ma trận BCG. Bao gồm 4 danh mục: Bò sữa, Ngôi sao, Dấu hỏi và Con chó.

1. Con chó: Các sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối thấp và tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp. Đây là những sản phẩm/dịch vụ không có tiềm năng phát triển và mang lại lợi nhuận thấp cho doanh nghiệp.
2. Dấu hỏi: Các sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối thấp nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường cao. Đây là những sản phẩm/dịch vụ có tiềm năng tăng trưởng cao nhưng cần đầu tư nhiều để có thể cạnh tranh hiệu quả.
3. Ngôi sao: Các sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối cao và tốc độ tăng trưởng của thị trường cao. Đây là những sản phẩm/dịch vụ có tiềm năng tăng trưởng cao và mang lại lợi nhuận lớn cho doanh nghiệp.
4. Bò sữa: Các sản phẩm/dịch vụ có thị phần tương đối cao nhưng tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp. Đây là những sản phẩm/dịch vụ mang lại lợi nhuận ổn định cho doanh nghiệp nhưng cần ít đầu tư.

Bước 5: Ra quyết định

Sau khi bạn đã phân loại các đơn vị vào ma trận BCG, bạn có thể đưa ra quyết định về chiến lược tương ứng cho từng danh mục. Cụ thể như:

• Đối với các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm ngôi sao và dấu hỏi, doanh nghiệp cần đầu tư để phát triển và mở rộng thị phần.
• Đối với các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm bò sữa, doanh nghiệp cần duy trì và tối ưu hóa hoạt động để mang lại lợi nhuận ổn định.
• Đối với các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm chó, doanh nghiệp cần xem xét loại bỏ để tập trung nguồn lực cho các sản phẩm/dịch vụ có tiềm năng phát triển cao hơn.

Quyết định cuối cùng sẽ phụ thuộc vào mục tiêu và tình hình cụ thể của doanh nghiệp của bạn.

6. Cách ứng dụng ma trận BCG trong lập chiến lược

Ma trận BCG có thể được ứng dụng trong lập chiến lược của doanh nghiệp theo các cách sau:

Phân bổ nguồn lực

Ma trận BCG có thể được sử dụng để phân bổ nguồn lực cho các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh của doanh nghiệp. Dựa trên phân loại của mô hình BCG, doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định đầu tư, duy trì hoặc loại bỏ các sản phẩm/dịch vụ.

Xác định chiến lược phát triển

Ma trận BCG có thể được sử dụng để xác định chiến lược phát triển cho các sản phẩm/dịch vụ trong danh mục kinh doanh của doanh nghiệp. Dựa trên phân loại của ma trận BCG, doanh nghiệp có thể đưa ra các chiến lược phát triển phù hợp cho từng sản phẩm/dịch vụ.

Theo dõi hiệu quả của chiến lược

Ma trận BCG có thể được sử dụng để theo dõi hiệu quả của chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Dựa trên phân loại của mô hình BCG, doanh nghiệp có thể đánh giá hiệu quả của chiến lược kinh doanh đã triển khai.

• Nếu các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm ngôi sao và dấu hỏi có sự tăng trưởng về thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, cho thấy chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp đang hiệu quả.
• Nếu các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm bò sữa có sự ổn định về lợi nhuận, điều này cũng cho thấy chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp đang hiệu quả.
• Nếu các sản phẩm/dịch vụ thuộc nhóm chó có sự giảm sút về thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, cho thấy chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp cần được điều chỉnh.

Kết

Ma trận BCG là một mô hình kinh doanh khá phổ biến được ứng dụng trong lập chiến lược của doanh nghiệp. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần lưu ý những hạn chế của ma trận BCG để đưa ra các quyết định chiến lược chính xác. Chúc Quý doanh nghiệp thành công!