6 bước hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính hiệu quả

Việc đọc một báo cáo tài chính thực tế không hề phức tạp như nhiều người nghĩ. Ngay cả khi bạn không có kiến thức chuyên môn sâu về kế toán và tài chính, bạn vẫn có thể đọc và phân tích một báo cáo tài chính nếu bạn nắm được những khái niệm cơ bản. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn cách đọc báo cáo tài chính cơ bản một cách dễ hiểu, dễ áp dụng.

1. Vì sao CEO, quản lý cần biết cách đọc báo cáo tài chính?

Báo cáo tài chính có thể được xem như một bản tóm tắt thống kê, phản ánh toàn bộ hoạt động của một doanh nghiệp, liên quan đến tài chính của nó. Vì vậy, báo cáo tài chính không chỉ có vai trò quan trọng đối với doanh nghiệp mà còn là cơ sở quan trọng cho các cơ quan chính phủ và các đối tác. Cụ thể:

• Đối với chủ doanh nghiệp: Bằng cách đọc báo cáo tài chính, chủ doanh nghiệp có thể hiểu rõ tình hình tài chính của công ty, nhận biết các điểm mạnh và yếu trong tình hình tài chính để đưa ra các biện pháp sửa đổi và tối ưu hóa quản lý tài chính của doanh nghiệp.
• Đối với ngân hàng: Ngân hàng sử dụng báo cáo tài chính để đánh giá sự “sức khỏe” tài chính của doanh nghiệp, hiểu cơ cấu vốn, doanh thu, và tỷ lệ lợi nhuận để đưa ra quyết định về việc cấp vay.
• Đối với nhà đầu tư: Nhà đầu tư sử dụng báo cáo tài chính để nghiên cứu về doanh nghiệp, xác định tỷ suất lợi nhuận và mức độ rủi ro, từ đó đưa ra quyết định về việc đầu tư.
• Đối với các cơ quan chức năng: Đọc báo cáo tài chính giúp các cơ quan chức năng theo dõi sự tiến triển của doanh nghiệp, phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn, ngăn chặn sai phạm, và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho doanh nghiệp.

2. Báo cáo tài chính bao gồm những gì?

Báo cáo tài chính là tài liệu cung cấp các thông tin liên quan trực tiếp tới các hoạt động tài chính của một doanh nghiệp, bao gồm thông tin về tài sản, nợ, vốn chủ sở hữu, doanh thu, lợi nhuận, và dòng tiền. Thông thường, báo cáo tài chính được công bố định kỳ vào cuối mỗi quý và cuối năm.

01 bộ tài liệu báo cáo tài chính đầy đủ bao gồm:

• Báo cáo của Ban giám đốc
• Báo cáo của công ty kiểm toán độc lập
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Thuyết minh báo cáo tài chính

3. Cách đọc báo cáo tài chính siêu đơn giản với 6 bước

Bước 1: Xác định rõ phạm vi thời gian của bản báo cáo tài chính

Trước hết, hãy xác định báo cáo này thể hiện tình trạng tài chính của doanh nghiệp trong khoảng thời gian nào. Thông thường, khoảng thời gian này sẽ được nêu rõ ở đầu báo cáo hoặc trong phần tiêu đề của nó.

Bước 2: Xem ý kiến của kiểm toán viên

Đây là phần quan trọng đầu tiên cần bạn tập trung khi xem xét Báo cáo Tài chính (BCTC). Điều này bởi vì các con số trong BCTC sẽ không mang ý nghĩa nếu kiểm toán viên không thể đánh giá tính trung thực của chúng.

Kiểm toán viên thường thực hiện 4 mức đánh giá để xác định sự trung thực của báo cáo tài chính:

• Chấp nhận toàn phần.
• Ngoại trừ một phần.
• Không chấp nhận.
• Từ chối.

Bước 3: Đọc hiểu bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán là bảng số liệu quan trọng nhất trong tài chính một doanh nghiệp, thể hiện tình hình tài chính của doanh nghiệp tại một điểm thời gian cụ thể. Bảng cân đối kế toán là một bảng tóm tắt các tài sản và nợ mà công ty phải quản lý, một số thông tin trong bảng cân đối kế toán bạn cần lưu ý:

• Cách xây dựng Bảng cân đối kế toán: Các tài sản sẽ được liệt kê ở bên phải và các khoản nợ ở bên trái.
• Phân tích cột tài sản: Tài sản bao gồm tiền mặt, tài sản cố định, các khoản đầu tư, và các tài sản có giá trị khác thuộc sở hữu của công ty. Các tài sản được sắp xếp theo mức độ thanh khoản, với các tài sản có khả năng thanh toán nhanh nhất, như tiền mặt, được liệt kê đầu tiên.
• Xem xét các khoản nợ: Nợ phải trả là các khoản mà công ty đang nợ người khác, bao gồm tiền thuê mặt bằng, thuê văn phòng, lương thù lao cho nhân viên, thuế, thanh toán khoản vay, và tiền nợ đối với các nhà cung cấp hoặc nhà thầu khác.
• Phân biệt giữa nợ ngắn hạn và nợ dài hạn: Nợ ngắn hạn là các khoản vay nợ phải trả trong vòng một năm. Nợ dài hạn sẽ mất hơn một năm để thanh toán.

Cách đọc Bảng cân đối kế toán:

• Bước 1: Liệt kê các mục chính trong Tài sản và Nguồn vốn.
• Bước 2: Tính toán tỷ trọng của các khoản này trong Tài sản và Nguồn vốn, cùng với sự biến đổi của chúng tại thời điểm báo cáo.
• Bước 3: Ghi chú lại các khoản chiếm tỷ trọng lớn hoặc có biến động đáng kể về giá trị vào thời điểm báo cáo.

Bước 4: Đọc báo cáo kết quả kinh doanh

Báo cáo kết quả kinh doanh là tài liệu biểu đồ cho bạn biết công ty đã thu được bao nhiêu lợi nhuận trong một khoảng thời gian cụ thể và bất kỳ khoản chi phí nào đã được tiêu để tạo ra thu nhập đó cũng sẽ được thể hiện. 

• Bước 1: xem dòng đầu tiên, “doanh số” hoặc “tổng doanh thu.” Đây là số tiền mà công ty đã kiếm được từ việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ của mình, trước khi trừ đi mọi chi phí.
• Bước 2: xem xét các khoản chi phí hoạt động, bao gồm các chi phí kinh doanh như tiền lương và chi phí quảng cáo.
• Bước 3: Chú ý đến dòng khấu hao, thể hiện chi phí sử dụng tài sản trong khoảng thời gian công ty có thể sử dụng chúng.
• Bước 4: Kiểm tra lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh: Đây là số tiền mà công ty đã kiếm được sau khi trừ đi chi phí hoạt động như chỉ số ROS.
• Bước 5: Nhìn vào số tiền lãi và chi trả lãi đã kiếm được. Các khoản này sẽ được thêm vào (thu nhập lãi) và trừ đi (lãi phải trả) khỏi tổng lợi nhuận hoạt động.
• Bước 6: Kiểm tra số thuế thu nhập đã được khấu trừ. Đọc dòng cuối cùng của báo cáo thu nhập: dòng này cho biết lãi hoặc lỗ ròng sau tất cả các khoản thu và chi đã được tính toán.

Bước 5: Đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ cho chúng ta cái nhìn về khả năng kiếm và chi tiêu tiền của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cụ thể. Điều này là bước quan trọng không thể bỏ qua để đề phòng các tình huống rủi ro, khi có các báo cáo lợi nhuận đáng mơ ước, nhưng chưa rõ tính bền vững của chúng.

Cách đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo về lưu chuyển tiền tệ được chia thành ba phần chính, tương ứng với ba dòng tiền quan trọng: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, Dòng tiền từ hoạt động đầu tư, và Dòng tiền từ hoạt động tài chính.

• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Trong quá trình hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp thực hiện các khoản thanh toán như trả tiền cho khách hàng, nhà cung cấp, người lao động, nộp thuế, trả lãi vay, và các giao dịch tài chính khác. Tất cả những giao dịch này tạo ra một dòng tiền gọi là “Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh.” Đây là số tiền mà doanh nghiệp thu được từ hoạt động kinh doanh của mình, không bao gồm tiền từ việc huy động vốn hoặc vay nợ.
• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: Dòng tiền này liên quan đến việc đầu tư, mua sắm, hoặc thanh lý các tài sản cố định và tài sản dài hạn của doanh nghiệp. Nó bao gồm cả tiền vào và tiền ra từ những hoạt động này.
• Dòng tiền từ hoạt động tài chính: Dòng tiền này liên quan đến việc tăng hoặc giảm vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp và các hoạt động vay nợ. Nó thể hiện số tiền liên quan đến các quyết định tài chính của doanh nghiệp.

Trong Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, các số tiền ra được biểu thị dưới dạng số âm và kèm theo các từ “tiền chi để…” và “… đã trả”. Trong khi đó, dòng tiền vào được biểu thị dưới dạng số dương và kèm theo các từ “tiền thu từ…” và “… nhận được”.

Bước 6: Đọc phần thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh Báo cáo tài chính được tạo ra với mục tiêu giải thích và cung cấp thông tin chi tiết hơn về các dữ liệu đã được trình bày trong Bảng Cân Đối Kế Toán, Báo cáo Kết Quả Kinh Doanh, Báo cáo Lưu Chuyển Tiền Tệ và các thông tin quan trọng khác theo các chuẩn mực kế toán cụ thể.

Thuyết minh báo cáo tài chính sẽ bao gồm các nội dung sau:

• Đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp.
• Kỳ kế toán và đơn vị tiền tệ được sử dụng trong quá trình kế toán.
• Các chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán được áp dụng.
• Các chính sách kế toán áp dụng bởi doanh nghiệp.
• Thông tin bổ sung cho các mục trên Bảng Cân Đối Kế Toán.
• Thông tin bổ sung cho các mục trên Báo cáo Kết Quả Kinh Doanh.
• Thông tin bổ sung cho các mục trên Báo cáo Lưu Chuyển Tiền Tệ.

4. Lưu ý khi đọc báo cáo tài chính

Dưới đây là 8 dấu hiệu có thể là “điểm đen” trên báo cáo tài chính của công ty:

• Tăng tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu: Sự tăng này cho thấy công ty đang sử dụng nợ nhiều hơn so với tài sản mà họ có. Điều này đặc biệt đáng lo ngại nếu tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu vượt quá 100%.
• Doanh thu liên tục giảm qua nhiều năm: Nếu doanh thu giảm trong ba hoặc nhiều năm liên tiếp, có thể cho thấy công ty không đang kinh doanh hiệu quả.
• Chi phí bất thường trong khoản “Chi phí khác” trên bảng cân đối kế toán: Nếu khoản “Chi phí khác” có giá trị lớn và bất thường, bạn cần xem xét nguyên nhân tạo ra khoản chi này và liệu nó có thể tái xảy ra trong tương lai hay không.
• Lưu chuyển tiền không ổn định: Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cung cấp thông tin về các giao dịch hiện tại, nhưng không dự đoán được tương lai. Sự không ổn định trong lưu chuyển tiền có thể là dấu hiệu của việc không ghi nhận đúng thực tế về hoạt động kinh doanh.
• Tăng khoản phải thu và hàng tồn kho liên quan đến doanh thu: Sự tăng này có thể làm gia tăng số tiền mà công ty đặt cược vào các khoản phải thu và hàng tồn kho, những khoản tiền không mang lại lợi nhuận. Điều quan trọng là không để các khoản phải thu chiếm quá nhiều trong doanh thu hoặc trữ quá nhiều hàng tồn kho không thể bán được.
• Liên tục phát hành cổ phiếu: Số lượng cổ phiếu liên tục tăng trên thị trường có thể dẫn đến sự pha loãng giá trị của công ty. Nếu công ty liên tục phát hành cổ phiếu và số lượng cổ phiếu tăng mỗi năm, đây có thể là dấu hiệu của việc làm giảm giá trị cổ phiếu.
• Nợ vay luôn cao hơn tài sản bảo đảm: Nếu công ty có nợ cao mà không có đủ tài sản để bảo đảm cho nó, đây có thể là dấu hiệu của việc sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức.
• Giảm biên lợi nhuận gộp: Sự giảm tỷ suất lợi nhuận gộp là một điểm quan trọng. Biên lợi nhuận gộp thể hiện chi phí sản xuất trực tiếp hàng hóa hoặc dịch vụ, và biên lợi nhuận này cần đủ để đối phó với các chi phí hoạt động khác, chẳng hạn chi phí nợ.

5. Kết

Trên đây là chi tiết phần hướng dẫn 6 bước cách đọc một báo cáo tài chính đơn giản. Đây là một kỹ năng quan trọng mà bất chủ doanh nghiệp, các nhà đầu tư,… cũng đều cần biết và nắm được cách đánh giá tình hình tài chính, tình hình hoạt động của doanh nghiệp mình một cách cụ thể và khách quan nhất. Hy vọng bài viết trên sẽ mang lại những kiến thức hữu ích, giúp bạn ễ dàng đọc báo cáo tài chính. Chúc bạn thành công!